آشنایی با پارامترهای QEEG یا نقشه مغز
نقشه‌برداری کمی مغز یا QEEG (Quantitative EEG) ابزاری دقیق برای تحلیل فعالیت الکتریکی مغز است که به کمک آن می‌توان الگوهای خاص مرتبط با عملکردهای شناختی، هیجانی و بالینی را بررسی کرد. برای تفسیر صحیح QEEG، شناخت پارامترهای اصلی آن اهمیت زیادی دارد، چرا که هرکدام بازتابی از ویژگی خاصی در عملکرد عصبی هستند.
1. توان مطلق (Absolute Power)
توان مطلق، میزان انرژی تولیدشده در هر باند فرکانسی مغز را در یک نقطه مشخص از سطح جمجمه نشان می‌دهد. این شاخص به صورت میکروولت مربع (µV²) اندازه‌گیری می‌شود و بیانگر قدرت فعالیت نورونی در آن ناحیه است.
به عنوان مثال، افزایش توان مطلق در باند دلتا (0.5–4 Hz) ممکن است نشانه‌ای از کندی فعالیت قشری و کاهش هوشیاری باشد، در حالی که افزایش بتا (13–30 Hz) می‌تواند به برانگیختگی بیش از حد یا اضطراب اشاره کند.
2. توان نسبی (Relative Power)
این پارامتر درصد سهم هر باند فرکانسی از کل انرژی مغز را مشخص می‌کند. توان نسبی نسبت به توان مطلق، دقیق‌تر برای تحلیل تعادل بین امواج مختلف است. مثلاً افزایش توان نسبی تتا در نواحی فرونتال معمولاً در ADHD دیده می‌شود و بیانگر کاهش تمرکز و مهار شناختی است.
3. عدم تقارن دامنه (Amplitude Asymmetry)
این شاخص تفاوت میزان فعالیت الکتریکی بین نیمکره‌های چپ و راست مغز را بررسی می‌کند. تقارن در فعالیت دو نیمکره برای عملکرد طبیعی مغز ضروری است؛ اما اگر مثلاً در ناحیه فرونتال راست توان آلفا بیشتر باشد، ممکن است با افسردگی یا کناره‌گیری هیجانی مرتبط باشد، در حالی که افزایش توان فرونتال چپ با برانگیختگی مثبت و انگیزه در ارتباط است.
4. انسجام (Coherence)
انسجام به معنای هم‌زمانی و هماهنگی عملکرد بین دو ناحیه از مغز است. انسجام بالا نشان‌دهنده ارتباط قوی بین نواحی است و انسجام پایین می‌تواند نشانه اختلال در ارتباطات نورونی باشد. به عنوان مثال، کاهش انسجام در باند بتا بین لوب فرونتال و پاریتال در ADHD دیده می‌شود و حاکی از دشواری در یکپارچه‌سازی پردازش‌های شناختی است.
5. تأخیر فاز (Phase Delay)
این شاخص بیان می‌کند که سیگنال‌های الکتریکی بین دو ناحیه مغزی با چه اختلاف زمانی به هم می‌رسند. افزایش تأخیر فاز ممکن است نشانه کندی انتقال اطلاعات بین شبکه‌های مغزی باشد. در بسیاری از اختلالات مانند اضطراب، ADHD و اختلالات یادگیری، تأخیر فاز بالا نشانه ضعف در کارایی شبکه‌های ارتباطی مغز است.
به‌طور کلی، تحلیل این پارامترها در کنار هم تصویر دقیقی از عملکرد مغز ارائه می‌دهد. QEEG به متخصص اجازه می‌دهد تا نه‌تنها محل دقیق اختلال، بلکه نوع و شدت آن را نیز به‌صورت داده‌محور شناسایی کند.